Co to jest agresja?
Chociaż wielu badaczy i psychologów starało się zrozumieć naturę zjawiska agresji, jak dotąd nie udało się odpowiedzieć na pytanie , czy agresja jest wrodzona czy raczej jest to efekt wpływu otoczenia i społecznego uczenia się. Z całą pewnością jednak można stwierdzić, że agresja nie jest jedynie reakcją wrodzoną, ponieważ sposób naszego zachowania zależy nie tylko od czynników społecznych, specyfiki sytuacji, w jakiej aktualnie się znajdujemy, ale także od przeszłych doświadczeń oraz sposobów kontroli zachowania. Wpływają one na nasilenie agresji jak również na sposób, w jaki może się ono przejawić.
Zgodnie z klasyczną definicją
behawioralną zaproponowaną przez A.H. Bussa (1961) agresja to reakcja
dostarczająca szkodliwych bodźców innemu organizmowi. Wadą tej definicji jest
jednak to, iż traktuje ona pojęcie agresji zbyt szeroko - obejmuje nadmiernie
wiele form zachowań - i jednocześnie zbyt wąska – bo nie obejmuje myśli i
uczuć. J. T. Tedeschi i R. B. Felson
(1994) z kolei uważają że, aby konkretne zachowanie móc zakwalifikować jako
agresywne, musi ono być wykonane z intencją wywołania negatywnych skutków -
czyli zakładamy, iż działanie ostatecznie doprowadzi do pewnego szczególnego
rezultatu. Natomiast wg. E. Aronsona
(1999) działania agresywne to takie, których celem jest spowodowanie fizycznej
lub psychicznej szkody drugiej osobie. Zatem można przyjąć ogólne założenie, iż
agresja jest zjawiskiem negatywnym i
antyspołecznym.
Typy zachowań agresywnych
Rozróżnia się wiele typów zachowań agresywnych, w zależności od modalności reakcji (słowna / fizyczna), jakości reakcji (działanie / brak działania), bezpośredniości działania (bezpośrednie / pośrednie), wzbudzenia (niesprowokowane / odwetowe), widoczności (jawne / ukryte), typu szkody (psychiczna / fizyczna) oraz trwałości konsekwencji (przejściowe / długotrwałe) (Krahe B., 2005)
Biorąc pod uwagę ukierunkowanie
agresji można podzielić ją na:
❖
wrogą, czyli taki akt
agresji, który jest poprzedzony uczuciem gniewu i ma na celu zadanie bólu lub
zranienie
oraz
❖
instrumentalną, czyli
wtedy, kiedy działanie służy osiągnięciu innego celu poza zadawaniem bólu czy zranienia.
Żadna forma agresji nie powinna
być jednak akceptowana społecznie! Jej przejawy należy poddawać analizie oraz
odpowiednio szybko zareagować, czyli podejmować działania mające na celu zmianę
negatywnych zachowań z myślą o zapobieżeniu ponownemu pojawieniu się ich w
przestrzeni np. pracy.
Agresja jako cecha osobowości
Chociaż zachowaniom agresywnym, tym wynikającym z zaistniałej sytuacji czy splotu różnych okoliczności, można zapobiegać i eliminować ze środowiska pracy dość skutecznie to bardziej kłopotliwe i niestety trwale wpisujące się w przestrzeń społeczną są zachowania agresywne wynikające z cech indywidualnych pracowników. Z kolei terminem „agresywności” określana jest Taką nabytą oraz utrwaloną poprzez społeczne uczenie się cechą osobowości, która powoduje reakcje agresywne o znacznym nasileniu i często nieadekwatne do bodźca jest „agresywność”.
Agresywność
to cecha osobowości powiązana z nieumiejętnością kontrolowania reakcji oraz
silną wrogością w stosunku do otoczenia.
Agresywność , by ją uznać za cechę osobowości musi spełniać pewne kryteria a mianowicie:
❖
zachowaniom towarzyszą
takie komponenty emocjonalne jak np. złość czy niechęć;
❖
osoba przejawiająca
zachowania agresywne kieruje się chęcią wyrządzenia krzywdy i w konsekwencji
wywołania cierpienia drugiej osobie
❖
agresywność jako cecha
modyfikuje kontekst społeczny zachowań.
Adam Frączek (2002) twierdzi, iż skłonności do zachowań agresywnych są aktywizowane pod wpływem bodźców wewnętrznych i zewnętrznych a gotowość do przejawiania takich skłonności jest charakterystyczna dla każdej osoby. Wyróżnia także trzy wzorce gotowości do agresji (gotowość emocjonalno-impulsywną, nawykowo-poznawczą oraz osobowościowo-immanentną). Część zachowań agresywnych może być wywołana poprzez negatywne pobudzenie emocjonalne, a znaczącą rolę będą w takim przypadku odgrywały czynniki środowiska rodzinnego, w szczególności nadopiekuńczość w rodzinie i odrzucenie przez rodziców. Nasze przekonania i skrypty zachowań dopuszczają agresję w radzeniu sobie z wyzwaniami sytuacyjnymi. Są one wynikiem modelowania i wzmacniania agresji poprzez najbliższe otoczenie i przez co często stają się reakcją zautomatyzowaną. Natomiast stałą potrzebą zachowań agresywnych oraz ich publiczne manifestowanie jest gotowość osobowościowo-immanentna.
Tykająca bomba
Za jedną z głównych przyczyn agresji można uznać… frustrację. Jest efektem deprywacji relatywnej, czyli poczucia jednostki (lub grupy społecznej), że:
❖
posiada ona mniej niż
na to zasługuje
lub
❖
mniej niż pozwolono
jej oczekiwać
lub
❖
mniej niż posiadają
inne osoby do nas podobne.
Potwierdza to znana w psychologii
teoria frustracji-agresji[1].
Zakłada ona, iż przeszkody, które osoba spotyka na swojej drodze do osiągnięcia
celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnych.
Frustracja prowadzi do wzrostu
pobudzenia emocjonalnego a specyficzna i indywidualna interpretacja sytuacji
może spowodować u określonej osoby bardzo konkretną reakcję na nią. Czynniki sytuacyjne (spustowe) odgrywają
znaczącą rolę dla pojawienia się niepożądanego zachowania. Załóżmy, że ubiegasz
się o awans lub przechodzisz przez proces rozmów rekrutacyjnych. Im więcej
etapów przechodzisz tym większą masz nadzieję na otrzymanie upragnionej oferty
czy podwyżki. Tym samym rozczarowanie z powodu niepowodzenia jest większe i
powodować może frustrację. Im bliżej jesteśmy realizacji zamierzonego celu, tym
większa będzie frustracja wynikająca z napotkania na naszej drodze
przeszkody. Ponadto niespodziewane lub
też w naszym odczuciu niesłuszne i niesprawiedliwe pojawienie się czynników
frustrujących mogą sprzyjać agresji.
Frustracja może prowadzić do
agresji w sytuacji kiedy wygląd i siła osoby, która ponosi odpowiedzialność za
naszą frustrację, a także jej potencjalna zdolność do rewanżu jest niska.
Agresor widzi w takiej osobie łatwy cel, na którym może łatwo wyładować swoje
negatywne emocje. Powodem przerodzenia się frustracji w agresję może być także
sytuacja w której przyczyny frustracji są niezrozumiałe lub kiedy uważamy, iż
nie zasłużyliśmy sobie na nią i ktoś celowo się do niej przyczynił.
Przyczyny zachowań agresywnych
Wiele sytuacji życia codziennego, może powodować frustrację czy wybuchy złości. Zmęczenie i nawarstwiające się kolejne przykrości mogą budzić silne poczucie niesprawiedliwości i chęć wzięcia odwetu z byle powodu. Według ogólnej teorii agresji[2] wyznaczniki agresji można podzielić na dwie klasy. Pierwszą z nich są czynniki indywidualne takie jak cechy osobowości np. neurotyczność, narcyzm, mała otwartość czy impulsywność. Drugą kategorią są czynniki sytuacyjne np. prowokacja czy ból. Zarówno czynniki osobiste jak i sytuacyjne wpływają na bieżący stan wewnętrzny danej osoby (procesy poznawcze, odczuwane emocje) – w sytuacjach obarczonych dużą niepewnością poziom pobudzenia rośnie a osoba w stanie wzburzenia może interpretować sytuacje np. jako celową złośliwość ze strony sprawcy i wtedy rośnie w nas gniew. Bieżący stan, w jakim dana osoba się znajduje wpływa na ocenę sytuacji i rodzaj ostatecznie podejmowanych przez nią działań. Zachowania w takim momencie mogą mieć charakter impulsywny lub też przemyślany – wszystko zależeć będzie od oceny sytuacji.
Rys.1 Etapy konstruowania
się zachowania agresywnego
Na podstawie Landy, F. J., Conte J. M. (2007), Work in the
21st Century. An Introduction to Industrial and Organizational Psychology,
Blackwell Publishing
Zdarza się niestety, że aby poradzić sobie z narastającą frustracją pracownik sięga po alkohol. Nie wolno tego robić, aby móc bardziej świadomie podejmować decyzję i by ich osąd nie był impulsywny. Nadmierne spożywanie alkoholu znacznie zakłóca prawidłowe funkcjonowanie poznawcze oraz obniża zdolność zapamiętywania i abstrakcyjnego myślenia. Dodatkowo uwaga zostaje zawężona do bodźców centralnych, czyli skupia się na stresorach i prowokacji (krótkowzroczność alkoholowa) a także obniża samoświadomość i ocenę ryzyka. Chwilowa odwaga oraz rozluźnienie odczuwane po spożyciu alkoholu nie jest niczym więcej niż zwyczajną brawurą, która może w konsekwencji prowadzić do uszczerbku mienia (własnego lub cudzego) i / lub zdrowia (cudzego lub własnego).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz